Wiele osób zastanawia się czym jest epitafium i w jakim miejscu należy je umieścić. Na płycie nagrobnej znajdują się podstawowe informacje o osobie zmarłej, tj. imię, nazwisko, data urodzenia i śmierci. Można także zamieścić tytuły naukowe, wyróżnienia czy pseudonimy, a także odznaczenia i tytuły wojskowe, również przyznane po śmierci. Często na płycie widnieje zdjęcie lub wykuta podobizna zmarłego. Dużą popularnością cieszy się też epitafium. W artykule wyjaśniamy czym jest i w jakim miejscu się je eksponuje.

Czym jest epitafium i skąd pochodzi?

Epitafium z greckiego oznacza „nad grobem”. Jest to krótka sentencja nagrobna, która upamiętnia bądź sławi osobę zmarłą. Jej pierwotna forma została ukształtowana około V wieku p.n.e. na terenie starożytnych Aten. To wówczas umieszczano na płytach nagrobnych różnego typu sentencje, które miały znaczenie metaforyczne, dosłowne lub symboliczne. Mogły przybierać również formę czarnego humoru.

Zadaniem epitafium było przekazanie odbiorcy Memento mori, jak również ostrzeżenie o czekającej i niechybnej śmierci, która spotka każdego człowieka. Epitafium w Starożytnej Grecji miało formę ostrzeżenia. Było także często stosowaną ozdobą pomnika. Sentencje pisane były prozą, choć nierzadko przybierały również formę poezji, szczególnie gdy umieszczano je na grobach osób zasłużonych, tj. wybitnych filozofów, myślicieli, działaczy społecznych, a także twórców literackich. Niektórzy z nich tworzyli epitafium jeszcze przed własną śmiercią, a ich ostatnią wolą było umieszczenie sentencji na płycie nagrobnej.

Jak zmieniło się epitafium na przestrzeni wieków?

W obecnych czasach epitafium ewoluowało i przybrało zupełnie inny wymiar. Zrezygnowano z komicznego, ironicznego, sarkastycznego bądź budzącego grozę ostrzeżenia. W treści tego typu sentencji nie występuje także nadmierne podkreślanie zasług osoby, która spoczywa w grobie.

Obecnie epitafium jest rodzajem hołdu, a także wyznaniem bólu, żalu, tęsknoty i cierpienia z powodu odejścia zmarłego. Tego typu sentencja nagrobna czy cytat może być zaczerpnięty z popularnych dzieł literackich, nierzadko zaliczanych do kanonu prozy lub poezji polskiej i światowej. Dużą popularnością cieszą się utwory Jana Kochanowskiego, szczególnie „Treny”, będące wyrazem zadumy, rozpaczy i refleksji nad nagłym odejściem ukochanej córki. Epitafium zaczerpnięte z utworów Jana Kochanowskiego może być umieszczane zarówno w przypadku kobiet, jak i mężczyzn. Epitafium częściej stosuje się w przypadku osób zmarłych, które odeszły nagle, w młodym wieku, głównie dzieci lub młodzieży.

Jak wygląda współcześnie epitafium i jaką formę przybrało?

Współczesne epitafium może także przybrać formę ostatniego pożegnania. Tego typu sentencje są zaczerpnięte z prozy i poezji współczesnych twórców, między innymi księdza Jana Twardowskiego, Czesława Miłosza, Wisławy Szymborskiej, a także znanych i cenionych autorów, zaliczanych do nurtu poetów niekonwencjonalnych.

Epitafia umieszczane na współczesnych płytach nagrobnych mogą być jedno- lub kilkuzdaniową sentencją, w której zawiera się także imię osoby zmarłej. Konstrukcja epitafium powinna nawiązywać do żalu po stracie bliskiego, a także skłaniać do zadumy i refleksji nad grobem, w którym spoczywa.

Umieszczenie epitafium na płycie nagrobnej leży w gestii osoby organizującej uroczystości pogrzebowe i pochówek członka rodziny lub znajomego. Jest to wyraz hołdu dla tej osoby, a także możliwość złożenia jej ostatniego pożegnania. Epitafium może być wyryte na płycie nagrobnej. Można dobrać wielkość, rodzaj i zdobienie czcionki w taki sposób, aby współgrały z rodzajem płyty nagrobnej i innymi dekoracjami pomnika.

Epitafium może być elementem zdobiącym płytę nagrobną. Jest to – znana już od Starożytności – sentencja, która przez lata znacznie zmieniła swoją formę. Dzisiaj uznaje się je za wyraz ostatniego pożegnania, formę hołdu składaną osobie zmarłej, a także motto skłaniające do zadumy i refleksji nad grobem.